Kwaliteitscontrole op gerechtsdeskundigen en vertalers
Gerechtsdeskundigen en beëdigde vertalers, tolken en vertalers-tolken worden voortaan aan een grondige kwaliteitscontrole onderworpen voor ze worden opgenomen in het nationaal register. De nieuwe aanvaardingscommissie speelt hierbij een belangrijke rol. Maar ook na de opname in het register blijft kwaliteit een aandachtspunt. De opname in het register wordt beperkt tot zes jaar. Verlenging is mogelijk, mits de nodige permanente vorming is gevolgd.
Nationale registers
Sinds 1 december 2016 is er een nationaal register voor gerechtsdeskundigen en één voor beëdigde vertalers, tolken en vertalers-tolken. Op enkele uitzonderingen na mag alleen wie in die registers is opgenomen, de titel dragen en opdrachten als gerechtsdeskundige of als beëdigd vertaler/tolk aanvaarden.
De wetgevers past de opnameregels nu aan. Vooral om de kwaliteit van de gerechtsdeskundigen en vertalers/tolken te bewaken.
Inschrijving na advies van aanvaardingscommissie
Voortaan kan een gerechtsdeskundige pas in het nationaal register voor gerechtsdeskundigen opgenomen worden na advies van de aanvaardingscommissie. De samenstelling van die commissie is nog niet geregeld. Vast staat wel dat gerechtsdeskundigen niet de meerderheid mogen vormen.
De aanvaardingscommissie controleert of het voorgelegde diploma toegang kan geven tot de door de kandidaat-gerechtsdeskundige gevraagde specialisatie en of de aangegeven ervaring wel degelijk relevant is. Ze onderzoekt ook of de kandidaat zijn juridische kennis wel voldoende aantoont.
Andere nieuwigheid is dat de minister van Justitie (of een gemachtigde ambtenaar) voortaan de moraliteit van de kandidaat en zijn beroepsbekwaamheid nagaat. Hij kan hierover inlichtingen inwinnen bij het openbaar ministerie, de gerechtelijke autoriteiten waarvoor de kandidaat al gewerkt heeft en de tuchtoverheden van de beroepsorganisaties. De FOD Justitie gebruikt die gegevens alleen voor het registerbeheer, zoals opname, schrapping of verlenging. Ze worden bewaard tot de opname in het register stopt. Of - wanneer er geen opname komt - tot de beslissing hierover definitief is.
Permanente kwaliteitsbewaking
De FOD Justitie staat in voor de permanente kwaliteitsbewaking op de aanstellingen van gerechtsdeskundigen en op hun uitvoering van de expertiseopdrachten. Dit gebeurt op aangeven en onder toezicht van de aanvaardingscommissie.
Permanente vorming
De inschrijvingsvoorwaarden worden hier en daar aangepast. Belangrijkste nieuwigheid is dat de kandidaat schriftelijk moet verklaren dat hij zich zal bijscholen. Op twee vlakken: op zijn deskundigheidsdomein en op de gerechtelijke procedures.
Nieuw is ook dat de kandidaat moet verklaren dat hij de deontologische code zal naleven. Tot nu moest hij enkel instemmen met die code.
Beroepsbekwaamheid
Om in het register te kunnen komen moet de kandidaat onder meer zijn beroepsbekwaamheid kunnen bewijzen. Net als vroeger moet hij dat doen aan de hand van een diploma in het domein van zijn specialisatie én met een bewijs van vijf jaar relevante ervaring in de afgelopen acht jaar. De minister kan de vijf jaar relevante ervaring schrappen voor specialiteiten die enkel in het kader van het gerechtelijke deskundigenonderzoek kunnen uitgeoefend worden. Bijvoorbeeld bij anatoom-pathologen of bij onderzoekers van het NICC.
Kandidaten die geen gepast diploma kunnen voorleggen, vallen niet langer uit de boot. Zij kunnen in het register komen als ze een relevante ervaring van 15 jaar kunnen aantonen in de laatste 20 jaar.
En ook voor gerechtsdeskundigen die in een andere EU-land zijn gedomicilieerd zijn er voortaan bewijsregels: zij kunnen hun beroepsbekwaamheid aantonen als ze kunnen bewijzen dat ze in een gelijkaardig register in hun land zijn opgenomen.
Beperkte duur maar verlenging kan
Een van de belangrijkste nieuwigheden is de beperkte duur van de opname in het register: een opname is voortaan maar zes jaar geldig. Verlengingen zijn wel mogelijk, ook telkens voor zes jaar.
Gerechtsdeskundigen die een verlenging willen, vragen die aan zes maanden voor het einde van de zesjarige periode. Bij hun aanvraag voegen ze een lijst met de toevertrouwde administratieve en burgerrechtelijke opdrachten én het bewijs van de gevolgde permanente vormingen. Een verlenging kan alleen na advies van de aanvaardingscommissie. De commissie zal vooral nagaan of de aanvrager wel de gevraagde permanente vormingen heeft gevolgd.
Inhoud register
Voortaan vermeldt het register ook het identificatienummer van de gerechtsdeskundige, de datum van opname in het register en de datum van verlenging. Ook de talen waarin de gerechtsdeskundige kan optreden, staan er voortaan in.
Sancties
De sanctieregeling wordt aangepast. Tot nu konden gerechtsdeskundigen alleen uit het register geschrapt worden. Definitief of tijdelijk. Voortaan kan de gerechtsdeskundige ook geschorst worden.
Dergelijke sancties zijn mogelijk als de gerechtsdeskundige niet voldoet aan de plichten van zijn opdracht of wanneer zijn gedrag afbreuk doet aan de waardigheid van zijn titel. De sanctie wordt uitgesproken door de minister of zijn gemachtigde, na advies van de aanvaardingscommissie of op haar voorstel.
De duur van de schorsing of tijdelijke schrapping is beperkt tot één jaar. De minister legt de exacte duur vast. Hij houdt daarbij rekening met de ernst van de tekortkoming. De tijdelijke schrapping kan verlengd worden. Telkens met maximaal 1 jaar.
De aanvaardingscommissie staat in voor het toezicht op de naleving van de deontologische code. Bij haar kunnen magistraten, rechtzoekenden of collega-gerechtsdeskundigen terecht met klachten. Ze kan de deskundige horen en aanbevelingen doen. Ze kan een schorsing of een schrapping voorstellen.
Retributie
In de toekomst zullen de gerechtsdeskundigen moeten betalen voor hun opname in het register.
Eedaflegging
De eedaflegging gebeurt voortaan in handen van de eerste voorzitter van het hof van beroep van het rechtsgebied van de woonplaats of de verblijfplaats van de gerechtsdeskundige. En niet van de plaats waar hij zijn beroepsactiviteiten uitoefent.
Aanduiding buiten register
De gerechtelijke overheid kan in een beperkt aantal gevallen kiezen voor een deskundige die niet in het nationaal register van gerechtsdeskundigen is opgenomen. Voortaan moet de overheid een uittreksel van haar aanstellingsbeslissing met vermelding van de identiteit van de deskundige en de motivering waarom ze hem heeft aangesteld, bezorgen aan de beheerder van het nationaal register.
Beëdigde vertalers, tolken en vertalers-tolken
Gelijkaardige wijzigingen zijn er ook voor de opname van vertalers, tolken en vertalers-tolken in het register voor beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken. Maar er zijn wel enkele bijzonderheden. Bijvoorbeeld:
de minister kan een veiligheidsadvies vragen vooraleer de vertaler/tolk in te schrijven in het register;
de permanente vormingen moeten gaan over de kennis van de taal waarvoor de vertalers/tolken zijn ingeschreven in het register, over de techniek van het vertalen en over de gerechtelijke procedures;
het bewijs van de beroepsbekwaamheid wordt geleverd via het behaalde diploma of via een relevante beroepservaring van twee jaar in de loop van acht laatste jaren. Afwijkingen zijn niet mogelijk.
Nieuw is bovendien dat de regels over het nationaal register van toepassing zijn op alle vertalers, tolken en vertalers-tolken die een door de wet toevertrouwde opdracht uitvoeren. En niet alleen op diegenen die werken voor een gerechtelijke overheid.
Voorlopige opname
Gerechtsdeskundigen en vertalers/tolken die al actief waren op 1 december 2016 (start van de registers) hebben vijf jaar om aan de regels voor opname in de register te voldoen. De wetgever zorgt er nu wel voor dat zij - als ze hun werkzaamheden kunnen bewijzen - wel al voorlopig opgenomen kunnen worden in het register. Het register moet duidelijk vermelden dat het om een voorlopige opname gaat.
Opdracht weigeren
In strafzaken kunnen gerechtsdeskundigen en vertalers/tolken geen opdracht weigeren. Tenzij natuurlijk bij bv. een onverenigbaarheid of een belangenconflict. In burgerlijke zaken kunnen ze wel opdrachten weigeren.
Deontologische codes
Ook de twee deontologische codes zijn intussen vastgelegd. De twee codes vullen de beroepsdeontologie aan en primeren bij tegenstrijdigheden.
De code voor de vertalers en tolken heeft het over
competenties, bekwaamheid en weigering van opdracht;
geheimhouding en discretie;
onpartijdigheid;
integriteit en professionele waardigheid;
betrouwbaarheid;
nauwkeurigheid en;
permanente vorming.
Die voor de gerechtsdeskundigen legt de klemtoon op
aanvaarding en uitvoering van de opdracht;
gedrag buiten de opdracht en onverenigbaarheden;
permanente vorming en verzekering; en
behandeling van de verzamelde gegevens.
Inwerkingtreding
De nieuwe wet van 19 april 2017 en de twee KB's met de deontologische codes treden in werking op 10 juni 2017.
Bron: Wet van 19 april 2017 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering, het Gerechtelijk Wetboek en de wet van 10 april 2014 tot wijziging van verschillende bepalingen met het oog op de oprichting van een nationaal register voor gerechtsdeskundigen en tot oprichting van een nationaal register van beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken, BS 31 mei 2017
Bron: Koninklijk besluit van 18 april 2017 tot vaststelling van de deontologische code van de beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken aangesteld in toepassing van de Wet van 10 april 2014 tot wijziging van verschillende bepalingen met het oog op de oprichting van een nationaal register voor gerechtsdeskundigen en tot oprichting van een nationaal register voor beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken, BS 31 mei 2017
Bron: Koninklijk besluit van 25 april 2017 tot vaststelling van de deontologische code van de gerechtsdeskundigen in toepassing van artikel 991quater, 7°, van het Gerechtelijk Wetboek, BS 31 mei 2017
Zie ook:
Gerechtelijk Wetboek (art. 991ter-991undecies)
Sv. (art. 646)
Wet van 10 april 2014 tot wijziging van verschillende bepalingen met het oog op de oprichting van een nationaal register voor gerechtsdeskundigen en tot oprichting van een nationaal register voor beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken (art. 20?29)
