Stevige wettelijke basis voor sociale zekerheid zelfstandigen
Een wet houdende diverse bepalingen inzake het sociaal statuut van de zelfstandigen versterkt de wettelijke basis van de bestaande
voorzieningen in de sociale zekerheid voor zelfstandigen.
Daarnaast voorziet de wetgever in de basis voor een vrijstelling van bijdragen voor de zelfstandige die haar activiteit onderbreekt naar aanleiding van haar bevalling.
Wettelijke basis
Voor de moederschapshulp, de adoptie-uitkering en voor de uitkering mantelzorg wordt het personeel toepassingsgebied en de verjaringstermijn opgenomen in het KB nr. 38 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen. De Koning wordt gemachtigd om de toekenningsmodaliteiten van deze maatregelen te bepalen.
De wetgever verduidelijkt op die manier de wettelijke basis voor de voorzieningen omdat de bestaande basis, ingevoerd door de programmawet van 27 december 2005, zich beperkte tot de machtiging aan de Koning om te voorzien in bepalingen die een betere verzoening mogelijk maken tussen het professionele en het privéleven van de zelfstandigen.
Concreet: de wetgever voegt een nieuw artikel 18bis in in het KB nr. 38. Dit artikel omschrijft de maatregelen en lijst voor elke voorziening de regels op die de Koning gemachtigd is te bepalen. Het gaat volgens de memorie van toelichting om de ?essentiële elementen? van de maatregelen die de verzoening tussen het professionele leven en het privéleven van de zelfstandigen bevorderen.
Met die ingreep komt de wetgever tegemoet aan de 'voortdurende vraag van de Raad van State', geformuleerd in opeenvolgende adviezen tussen 2005 en 2015. De Raad van State beveelt daarin aan om in de wet zelf de regels op te nemen die de reikwijdte, de toekenningsvoorwaarden en het toepassingsgebied preciseren, of op zijn minst de machtigingen aan de Koning om de teneur ervan nauwkeuriger te definiëren, zo blijkt ook uit het bijhorend commissieverslag.
Voorzieningen
Het nieuwe artikel 18bis bevat de wettelijke basis voor:
1/ Een stelsel van moederschapshulp dat wordt ingericht ten gunste van vrouwelijke zelfstandigen om hen te helpen een beroepsactiviteit te hernemen na hun bevalling. Het betreft een uitkering om de vrouwelijke zelfstandige toe te laten thuishulp van huishoudelijke aard te bekomen.
Worden beoogd door deze moederschapshulp, de vrouwelijke zelfstandigen die de voorwaarden vervullen om de moederschapsverzekering te genieten voorzien voor de vrouwelijke zelfstandigen, de helpers en de meewerkende echtgenotes.
De vordering tot uitbetaling of tot terugbetaling van de moederschapshulp verjaart na 5 jaar.
Een KB kan de aard van de moederschapshulp wijzigen en de toekenningsregels van deze moederschapshulp bepalen: de toekenningsvoorwaarden, de instellingen en organen bevoegd voor de toekenning en het beheer, de aanvraagprocedure, de termijn waarbinnen de aanvraag moet worden ingediend, de betalingswijze, de ingangsdata van de verjaringstermijnen, de gevallen waarin er kan verzaakt worden aan de terugvordering van de onterecht uitbetaalde moederschapshulp.
2/ Een adoptie-uitkering wordt toegekend ten gunste van zelfstandigen naar aanleiding van de adoptie van één of meerdere kinderen.
Worden beoogd door deze adoptie-uitkering, de zelfstandigen die de hoedanigheid van gerechtigde hebben in de uitkeringsverzekering voorzien voor de zelfstandigen, helpers en meewerkende echtgenoten.
De vordering tot uitbetaling of tot terugbetaling van de adoptie-uitkering verjaart na 2 jaar.
Een KB kan de toekenningsregels van deze adoptie-uitkering bepalen: de toekenningsvoorwaarden, de instellingen en organen bevoegd voor de toekenning en het beheer, de aanvraagprocedure, de toekenningsperiode, het bedrag en de betalingswijze.
3/ Een uitkering wordt toegekend ten gunste van zelfstandigen die tijdelijk hun beroepsactiviteit onderbreken om zorgen te geven aan een persoon wanneer deze laatste getroffen is door een ernstige ziekte, palliatieve zorgen geniet of het gehandicapt kind is van de zelfstandige. De onderbreking van de beroepsactiviteit kan geheel of gedeeltelijk zijn.
Worden beoogd door deze uitkering, de zelfstandigen, helpers en meewerkende echtgenoten, die als zelfstandige in hoofdberoep onderworpen zijn aan dit besluit.
De vordering tot uitbetaling of tot terugbetaling van deze uitkering verjaart na 3 jaar.
Een KB kan het persoonlijk en materieel toepassingsgebied van de uitkering uitbreiden en de toekenningsregels van deze uitkering bepalen: de toekenningsvoorwaarden, het begrip van gehele of gedeeltelijke onderbreking, de instellingen en organen bevoegd voor de toekenning en het beheer, de personen die verzorgd kunnen worden, de aard van de door de zelfstandige gegeven zorgen, de aanvraagprocedure, het bedrag en de betalingswijze, de maximale toekenningsperiode, de ingangsdata van de verjaringstermijnen, de gevallen waarin er kan verzaakt worden aan de terugvordering van de onterecht uitbetaalde uitkeringen en door wie er kan verzaakt worden.
Logischerwijs bevat de verzamelwet ook een paar technische aanpassingen en verwijzingen naar het nieuwe artikel. Zo bepaalt het KB nr. 38 voortaan dat 'de prestaties die de verzoening van het professionele leven en het privéleven van de zelfstandigen bevorderen, worden geregeld door artikel 18bis van dit besluit'. Er wordt in het KB nr. 38 in bepaalde artikelen ook uitdrukkelijk verwezen naar de moederschapsverzekering, die tot
dusver gedekt werd als tak van de uitkeringsverzekering. Het KB nr. 38 geeft nu dus een globaal overzicht van het sociaal statuut.
Vrijstelling van bijdragen
Eerder werd het moederschapsverlof voor zelfstandigen al versterkt. De duur van de moederschapsrust werd verlengd met 4 weken en tijdens de facultatieve periode van moederschapsrust kan de zelfstandige haar normale beroepsactiviteit halftijds uitoefenen. Die regels treden wel pas in werking op 1 januari 2017. Ze zijn van toepassing op elke moederschapsrust die vanaf die datum aanvat.
Die maatregelen zijn opgenomen in het globaal plan voor de bevordering van het vrouwelijk ondernemerschap. Daarnaast heeft de regering ook beslist om een vrijstelling van bijdragen toe te kennen voor het eerste kwartaal dat volgt op de bevalling.
De wetgever schrijft daarom een nieuwe vrijstellingsgrond in in het KB nr. 38, namelijk: 'De Koning bepaalt de gevallen waarin de vrouwelijke zelfstandige die haar activiteit moet onderbreken als gevolg van haar bevalling, van bijdrage is vrijgesteld.' Met het oog op de toekenning van de uitkeringen, worden de vrijgestelde bijdragen als betaald beschouwd. De vrijstelling heeft dus geen invloed op de uitkeringen.
Tot slot voorziet de wetgever in het KB nr. 72 betreffende het rust- en overlevingspensioen der zelfstandigen dat de pensioenrechten behouden blijven voor het kwartaal in kwestie.
Deze maatregel treedt in werking op 1 januari 2017 en is van toepassing op bevallingen die vanaf 1 oktober 2016 plaatsvinden.
In werking
Globaal genomen treedt de verzamelwet van 15 juli 2016 in werking op 8 augustus 2016.
Bron: Wet van 15 juli 2016 houdende diverse bepalingen inzake het sociaal statuut van de zelfstandigen, BS 29 juli 2016
